Là một bác sĩ chuyên về xương khớp, tôi thường gặp nhiều bệnh nhân đến khám với triệu chứng đau lưng, nhức mỏi xương khớp, hoặc tệ hơn là gãy xương chỉ sau một cú vấp nhẹ. Khi thăm khám và chụp chiếu, kết quả cho thấy họ đang bị loãng xương – một bệnh lý tưởng chừng chỉ xảy ra ở người già nhưng thực tế lại đang âm thầm ảnh hưởng đến nhiều đối tượng, kể cả người trung niên và phụ nữ sau sinh.

Mục lục

Loãng xương là gì?

Loãng xương là tình trạng mật độ và cấu trúc xương bị suy giảm theo thời gian. Điều này khiến xương trở nên mỏng, xốp, giòn và dễ gãy, ngay cả khi gặp những va chạm nhỏ mà trước đây cơ thể có thể dễ dàng chịu đựng. Nguy hiểm hơn, căn bệnh này tiến triển âm thầm, không gây đau rõ rệt ở giai đoạn đầu nên phần lớn người bệnh không hề hay biết mình đang mắc bệnh. Họ chỉ phát hiện ra khi xương gãy, lưng còng, hoặc chiều cao giảm đi đáng kể.

Theo số liệu từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), loãng xương là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tàn tật ở người lớn tuổi, đặc biệt là phụ nữ sau mãn kinh. Nguyên nhân là do sự suy giảm nội tiết tố estrogen – một hormone đóng vai trò bảo vệ và duy trì sức mạnh cho hệ xương. Khi nội tiết tố giảm, xương mất đi lớp bảo vệ tự nhiên và bắt đầu yếu dần.

Điều đáng nói là bệnh loãng xương hoàn toàn có thể phòng ngừa và điều trị hiệu quả nếu được phát hiện sớm và có hướng chăm sóc đúng cách. Chỉ cần quan tâm hơn đến chế độ dinh dưỡng, vận động và kiểm tra mật độ xương định kỳ, chúng ta hoàn toàn có thể giữ cho bộ xương của mình luôn chắc khỏe theo năm tháng.

Nguyên nhân gây loãng xương

Tuổi tác – quy luật tự nhiên của cơ thể:

Khi chúng ta già đi, quá trình tạo xương mới không còn diễn ra mạnh mẽ như trước. Trong khi đó, quá trình hủy xương lại tiếp tục âm thầm diễn ra. Chính sự mất cân bằng này khiến mật độ xương giảm dần, dẫn đến loãng xương ở người lớn tuổi. Đây là lý do vì sao người cao tuổi dễ bị gãy xương chỉ với một va chạm nhẹ.

Rối loạn nội tiết – đặc biệt ở phụ nữ sau mãn kinh:

Ở phụ nữ, sau độ tuổi 45–50, khi bước vào giai đoạn mãn kinh, nồng độ estrogen bắt đầu suy giảm rõ rệt. Estrogen là một hormone quan trọng có vai trò duy trì mật độ xương và hạn chế quá trình tiêu xương. Vì vậy, sự thiếu hụt estrogen chính là “thủ phạm” hàng đầu gây loãng xương ở phụ nữ sau mãn kinh.

Nam giới cũng không nằm ngoài nguy cơ. Khi testosterone – hormone sinh dục nam – giảm theo tuổi tác, sức mạnh của hệ xương cũng bị ảnh hưởng đáng kể.

Thiếu canxi và vitamin D – hai dưỡng chất không thể thiếu cho xương:

Canxi là thành phần chính cấu tạo nên xương. Vitamin D lại giúp cơ thể hấp thụ canxi hiệu quả. Nếu chế độ ăn uống thiếu hụt hai dưỡng chất này trong thời gian dài, quá trình hình thành xương mới sẽ bị suy giảm, làm tăng nguy cơ loãng xương. Đây là tình trạng tôi gặp rất nhiều ở người ăn uống kém, ít ra nắng hoặc kiêng khem quá mức.

Thiếu vận động – xương cũng cần được “tập luyện”:

Một điều ít ai ngờ là xương cũng cần được rèn luyện mỗi ngày. Việc lười vận động, ngồi lâu, nằm nhiều hoặc ít đi lại – đặc biệt ở người bệnh phải nằm lâu – sẽ khiến mật độ xương suy giảm nhanh chóng. Tập thể dục thường xuyên, nhẹ nhàng chính là cách tự nhiên nhất giúp xương chắc khỏe hơn mỗi ngày.

Các yếu tố nguy cơ khác không nên bỏ qua:

Ngoài những nguyên nhân chính, nhiều yếu tố khác cũng góp phần làm tăng nguy cơ loãng xương, bao gồm:

Di truyền: Nếu trong gia đình có người từng bị loãng xương hoặc gãy xương, bạn cũng sẽ có nguy cơ cao hơn.
Thuốc điều trị bệnh mạn tính: Một số loại thuốc như corticosteroid (thuốc kháng viêm), thuốc chống động kinh có thể làm giảm mật độ xương nếu dùng lâu dài.
Thói quen không lành mạnh: Hút thuốc lá, uống nhiều rượu bia không chỉ hại gan – phổi mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến sự hấp thu canxi và quá trình chuyển hóa xương.
Bệnh lý nền: Các bệnh mạn tính như cường giáp, suy thận, tiểu đường, viêm khớp dạng thấp… cũng làm xương yếu đi nếu không được kiểm soát tốt.

Triệu chứng của loãng xương

Một trong những điều khó khăn khi đối mặt với loãng xương chính là bệnh thường không có triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn đầu. Nhiều người sống chung với loãng xương mà không hề hay biết, cho đến khi xảy ra biến chứng như gãy xương hay biến dạng cột sống. Tuy nhiên, dưới góc nhìn lâm sàng, chúng tôi – những bác sĩ chuyên khoa – vẫn có thể nhận ra một số dấu hiệu điển hình như sau:

Loãng xương và những triệu chứng thường gặp

Đau nhức xương – âm ỉ và kéo dài

Người bị loãng xương thường than phiền về cảm giác đau lưng âm ỉ, đặc biệt là ở vùng thắt lưng hoặc cổ. Cơn đau có thể tăng lên khi thay đổi tư thế, cúi người hoặc mang vác. Mặc dù không dữ dội, nhưng cảm giác âm ỉ kéo dài khiến người bệnh mệt mỏi, giảm chất lượng cuộc sống.

Giảm chiều cao – dấu hiệu dễ bị bỏ qua

Nếu bạn để ý thấy bản thân hoặc người thân cao thấp đi vài centimet so với trước, rất có thể đó là hệ quả của loãng xương. Khi các đốt sống bị xẹp dần theo thời gian do mất mật độ xương, chiều cao cơ thể sẽ giảm xuống một cách từ từ và khó nhận biết.

Gù lưng – biến dạng cột sống rõ rệt

Một biểu hiện khá phổ biến ở người cao tuổi bị loãng xương là tình trạng gù lưng. Khi xương sống yếu đi, cột sống dễ bị cong về phía trước, gây ra dáng đi lom khom, mất cân đối và khó khăn trong sinh hoạt hằng ngày.

Dễ gãy xương – biến chứng nguy hiểm nhất

Đây là dấu hiệu rõ ràng và nghiêm trọng nhất của loãng xương. Xương trở nên giòn và dễ gãy ngay cả khi gặp những chấn động nhẹ. Những vị trí thường gặp nhất là:

Gãy cổ tay: Thường xảy ra khi chống tay ngã.
Gãy cổ xương đùi: Biến chứng nghiêm trọng, có thể ảnh hưởng đến khả năng đi lại.
Gãy lún đốt sống: Gây đau dữ dội, biến dạng cột sống và giảm chiều cao.

Chẩn đoán loãng xương

Là bác sĩ chuyên về cơ xương khớp, tôi luôn nhấn mạnh rằng: loãng xương hoàn toàn có thể phát hiện sớm nếu chúng ta chủ động thăm khám và kiểm tra đúng cách. Việc chẩn đoán sớm không chỉ giúp ngăn ngừa gãy xương mà còn tạo điều kiện điều trị hiệu quả hơn, đặc biệt ở người trung niên và lớn tuổi.

Đo mật độ xương (DEXA) – phương pháp tiêu chuẩn vàng

Đây là kỹ thuật chính xác và phổ biến nhất hiện nay để đánh giá tình trạng loãng xương. Bằng cách sử dụng tia X năng lượng kép (DEXA scan), máy sẽ đo mật độ khoáng chất trong xương – thường là ở cột sống thắt lưng và cổ xương đùi.

Kết quả được biểu thị bằng chỉ số T-score:

T-score ≥ -1: Mật độ xương bình thường.
T-score từ -1 đến -2.5: Thiếu xương (tiền loãng xương).
T-score ≤ -2.5: Xác định bị loãng xương.

Đây là xét nghiệm đơn giản, không gây đau và thường chỉ mất khoảng 10–15 phút.

Chụp X-quang – phát hiện biến chứng muộn

X-quang có thể cho thấy hình ảnh các đốt sống bị lún, gãy hoặc biến dạng do loãng xương. Tuy nhiên, phương pháp này không đủ nhạy để phát hiện giai đoạn sớm, khi mật độ xương mới chỉ bắt đầu suy giảm.

Xét nghiệm máu và nước tiểu – đánh giá chuyển hóa xương

Các xét nghiệm sinh hóa sẽ giúp kiểm tra nồng độ canxi, phốt pho, vitamin D và các dấu ấn sinh học khác liên quan đến quá trình tạo và hủy xương. Đây là bước cần thiết để bác sĩ hiểu rõ nguyên nhân gây loãng xương ở mỗi người, từ đó có hướng điều trị phù hợp.

Đánh giá nguy cơ gãy xương (FRAX)

FRAX là công cụ do Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến nghị, giúp ước tính nguy cơ gãy xương trong vòng 10 năm tới. Bác sĩ sẽ dựa trên các thông tin như tuổi, giới tính, cân nặng, tiền sử gãy xương, bệnh nền, thuốc đang sử dụng… để tính toán nguy cơ và quyết định có cần điều trị hay không.

Điều trị loãng xương

Với kinh nghiệm nhiều năm điều trị bệnh nhân loãng xương, tôi hiểu rằng mỗi người cần một phương pháp phù hợp riêng, dựa trên mức độ bệnh và thể trạng. Hiện nay, điều trị loãng xương bao gồm kết hợp giữa thay đổi lối sống, dùng thuốc Tây y và hỗ trợ bằng các bài thuốc Đông y – nhằm đạt hiệu quả bền vững và lâu dài.

Thay đổi lối sống – nền tảng quan trọng

Chế độ dinh dưỡng hợp lý
Dinh dưỡng đóng vai trò then chốt trong điều trị cũng như phòng ngừa loãng xương. Tôi thường khuyên bệnh nhân:

Tăng cường canxi qua các thực phẩm như: sữa, phô mai, cá hồi, cá mòi, đậu phụ, rau xanh (bông cải xanh, cải bó xôi…).
Bổ sung vitamin D từ ánh nắng sáng sớm (5–15 phút/ngày), lòng đỏ trứng, gan cá, dầu cá.
Hạn chế cà phê, rượu bia, nước ngọt có gas vì chúng cản trở hấp thu canxi.
Bỏ thuốc lá nếu có, vì hút thuốc làm giảm mật độ xương rõ rệt theo thời gian.

Vận động hợp lý và đều đặn
Các bài tập chịu trọng lượng nhẹ nhàng như đi bộ, yoga, thái cực quyền, nâng tạ nhẹ không chỉ giúp xương chắc khỏe mà còn tăng cường sự linh hoạt và giảm nguy cơ té ngã. Tập luyện đều đặn 30 phút mỗi ngày là liều thuốc tự nhiên tuyệt vời cho hệ xương khớp.

Sử dụng thuốc Tây y – điều trị có kiểm soát

Tùy vào mức độ loãng xương, bác sĩ sẽ chỉ định một số loại thuốc sau:

Bổ sung canxi và vitamin D:

Canxi carbonate, canxi citrate thường được dùng kết hợp với vitamin D3 để tăng hiệu quả hấp thu.
Việc dùng liều phù hợp và đúng thời điểm là rất quan trọng, nên tuân thủ theo chỉ dẫn y khoa.

Thuốc chống tiêu xương:

Nhóm bisphosphonates (alendronate, risedronate, zoledronate) giúp làm chậm quá trình hủy xương.
Thuốc có thể dùng đường uống hoặc tiêm tùy trường hợp cụ thể.

Thuốc sinh học ức chế tiêu xương:

Denosumab – được tiêm dưới da mỗi 6 tháng, giúp giảm nguy cơ gãy xương hiệu quả.

Liệu pháp hormone thay thế (HRT):

Áp dụng cho phụ nữ sau mãn kinh nếu có kèm triệu chứng suy giảm nội tiết. Tuy nhiên, phương pháp này cần đánh giá kỹ vì có thể làm tăng nguy cơ tim mạch và ung thư vú.

Thuốc tạo xương:

Teriparatide – dạng tổng hợp hormone tuyến cận giáp, được dùng tiêm hàng ngày để kích thích hình thành xương mới. Được chỉ định trong những trường hợp loãng xương nặng.

Điều trị Đông y hỗ trợ – bồi bổ từ gốc

Theo quan niệm Đông y, loãng xương là biểu hiện của tình trạng thận hư – can huyết hư. Điều trị chú trọng đến việc bổ thận, dưỡng cốt, thông kinh lạc, kết hợp điều hòa khí huyết, cải thiện chức năng tạng phủ.

Một số thảo dược thường dùng:

Đỗ trọng – bổ thận, mạnh gân cốt
Cẩu tích – khu phong trừ thấp, bổ can thận
Ngưu tất – hoạt huyết, bổ gân xương
Thục địa, bạch truật – dưỡng huyết, kiện tỳ thận

Bài thuốc ví dụ:

Thục địa 16g
Đỗ trọng 12g
Ngưu tất 12g
Cẩu tích 12g
Bạch truật 10g
→ Sắc uống mỗi ngày 1 thang, chia làm 2 lần sau ăn.

Lưu ý: Đông y cần được kê đơn theo thể bệnh cụ thể sau khi khám, tuyệt đối không tự ý dùng thuốc vì có thể không phù hợp hoặc gây tác dụng phụ.

Phòng ngừa loãng xương

Từ góc nhìn y khoa, tôi luôn tin rằng phòng bệnh bao giờ cũng tốt hơn chữa bệnh, đặc biệt với loãng xương – một bệnh lý diễn tiến âm thầm, nhưng hậu quả lại có thể kéo dài cả đời. Tin vui là, nếu chủ động, chúng ta hoàn toàn có thể phòng ngừa loãng xương hiệu quả ngay từ khi còn trẻ.

Thường xuyên tập thể dục giúp giảm nguy cơ giãn xương

Bổ sung canxi và vitamin D từ sớm

Canxi và vitamin D là “cặp đôi” không thể thiếu trong việc xây dựng hệ xương chắc khỏe. Việc bổ sung nên bắt đầu từ độ tuổi thanh thiếu niên – giai đoạn xương phát triển mạnh nhất.

Canxi: nên hấp thu qua thực phẩm tự nhiên như sữa, cá nhỏ ăn cả xương, phô mai, hải sản, rau lá xanh…
Vitamin D: nên tắm nắng khoảng 5–15 phút vào buổi sáng sớm (trước 9h), hoặc sử dụng thực phẩm như trứng, gan cá, dầu cá.

Người lớn tuổi có thể cần bổ sung thêm bằng viên uống – nhưng hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để dùng đúng liều lượng.

Vận động đều đặn, đúng cách

Hoạt động thể chất giúp kích thích tạo xương và làm chậm quá trình mất xương. Tuy nhiên, điều quan trọng là tập đúng và đều đặn:

Nên chọn các bài tập nhẹ nhàng như: đi bộ, yoga, đạp xe, thái cực quyền, bơi lội…
Tránh các động tác xoắn vặn mạnh hoặc nâng vật nặng sai tư thế, đặc biệt ở người đã có dấu hiệu loãng xương.

Tập luyện 30 phút mỗi ngày – dù chỉ là đi bộ nhẹ nhàng – cũng là liều “thuốc bổ” tự nhiên cho bộ xương của bạn.

Hạn chế các yếu tố làm yếu xương

Một số thói quen tưởng chừng “vô hại” lại âm thầm làm tổn thương xương của bạn:

Hút thuốc lá: giảm hấp thu canxi, đẩy nhanh quá trình tiêu xương.
Rượu, cà phê, nước ngọt có gas: ảnh hưởng xấu đến chuyển hóa xương.
Ăn mặn quá mức: làm tăng bài tiết canxi qua đường tiểu.

Việc điều chỉnh lối sống không chỉ giúp phòng ngừa loãng xương mà còn cải thiện sức khỏe toàn diện.

Phòng tránh té ngã – đặc biệt ở người lớn tuổi

Người có loãng xương rất dễ bị gãy xương khi té ngã, vì vậy hãy chủ động tạo môi trường sống an toàn:

Dùng thảm chống trơn, đặc biệt trong nhà tắm, nhà bếp.
Lắp thêm tay vịn, thanh bám ở những nơi dễ trượt.
Đảm bảo ánh sáng đầy đủ, tránh vướng dây điện hoặc đồ vật trên sàn.
Sử dụng giày dép đế thấp, chống trượt.

Khám sức khỏe định kỳ – tầm soát loãng xương từ sớm

Người trên 50 tuổi, phụ nữ sau mãn kinh hoặc người có tiền sử gãy xương nên đo mật độ xương định kỳ.
Đừng đợi đến khi đau lưng, gù lưng hay gãy xương mới bắt đầu quan tâm – vì lúc đó loãng xương đã tiến triển rồi.

Lời khuyên từ bác sĩ tại Phòng khám Đông y Lê Gia

Loãng xương là một căn bệnh âm thầm nhưng hệ quả lại vô cùng nặng nề, nhất là khi người bệnh đã bị gãy xương hoặc mất khả năng vận động. Là bác sĩ đang công tác tại Phòng khám Đông y Lê Gia, tôi thường gặp rất nhiều trường hợp người bệnh chỉ tìm đến khi đã có biến chứng – điều đó thật đáng tiếc.

Tôi muốn nhấn mạnh rằng:
Loãng xương hoàn toàn có thể phòng ngừa và kiểm soát hiệu quả nếu phát hiện sớm, điều trị đúng cách và kiên trì thay đổi lối sống.

Bên cạnh phương pháp Tây y, Đông y với các bài thuốc bổ thận – mạnh gân cốt, dưỡng khí huyết cũng mang lại hiệu quả hỗ trợ lâu dài, đặc biệt với người cao tuổi, phụ nữ mãn kinh hoặc những ai không dung nạp thuốc hóa dược.
Tại Phòng khám Đông y Lê Gia, chúng tôi luôn dành thời gian lắng nghe kỹ từng trường hợp, bắt mạch kỹ lưỡng để đưa ra phác đồ điều trị cá nhân hóa – an toàn, lành tính, phù hợp cơ địa người Việt.

👉 Nếu bạn đang có dấu hiệu đau nhức xương, giảm chiều cao, mỏi lưng, dễ gãy xương, hoặc đơn giản là muốn kiểm tra sức khỏe xương sớm để phòng bệnh từ gốc, hãy liên hệ với chúng tôi. Đội ngũ thầy thuốc giàu kinh nghiệm tại Đông y Lê Gia luôn sẵn sàng đồng hành cùng bạn trên hành trình gìn giữ sức khỏe xương khớp bền vững.